Resensi Novel Prau Gethek Nyabrang Jaladri

Resensi Novel Prau Gethek Nyabrang Jaladri Karya Ir. H. Soekirman

Oleh :

Nama                   : Aditya Denny S

NIM           : 2601413085

Rombel      : 3

JURUSAN BAHASA DAN SASTRA JAWA

FAKULTAS BAHASA DAN SENI

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

2015

I.                  Identitas Novel

Judul novel Prau Gethek Nyabrang Jaladri

II.               Penulis Novel

Penulis novel Prau Gethek Nyabrang Jaladri yaitu Ir. H. Soekirman

III.           Penerbit Novel

Penerbit Novel Prau Gethek Nyabrang Jaladri yaitu Pura Pustaka Yogyakarta

IV.           Tahun Terbit Novel

Novel Prau gethek Nyabrang Jaladri terbit pada tahun 2014

V.               Tebal Novel

Tebal novel Prau Gethek Nyabrang jaladri yaitu 248 halaman

VI.           Nomor Seri ISBN

Nomor seri ISBN Novel Prau Gethek Nyabrang Jaladri yaitu 978-979-17062-8-5

VII.        Dimensi Ukuran Novel

Novel Prau Gethek Nyabrang Jaladri memiliki panjang 12,5 cm, lebar 3 cm dan tinggi 19 cm

VIII.    Jenis Kertas

Novel Prau Gethek Nyabrang Jaladri memiliki jenis kertas A5

IX.           Sinopsis Novel

Soekirman lahir ing desa Tualang, Perbaungan, Serdang Begadai, Sumatera Utara. Bapak lan ibune soekirman yaiku pak subardi lan ibu isayaah. Pakaryane pak subardi yaiku tani lan laku dagang woh-wohan. Simbah buyute asli saka parakan, temanggung, jawa tengah yaiku mbah sajiman lan mbah buyut putrid saka blora yaiku mbah halimah. Simbahe soekirman yaiku mbah jusuf lan mbah abash. Sawise nglairke bapakne soekirman mbah abash seda lajeng mbah jusuf nikah kaliyan mbah tuminem, adine mbah absah. Tahun 1958 pak subardi seda. Wektu iku soekirman isih cilik lan dirawat dening budhe sanikem lan pakdhe ngadimin. Menawa ibune soekirman pindah saka desa tualang neng desa pagar jati, lubuk pakam. Ing desa pagar jati soekirman disekolahke ing sekolah rakyat dening pakdhe min nganti tahun 1962. Ing desa pagar jati umume penduduke saka suku batak. Ibune soekirman yaiku isayaah, anak ke 5 saka sedulur 6 wedok kabeh. Simbah kakung saka ibu anama mbah dipowijaya lan mbah sowen saking tlatah banyumas, pakaryane mbah kakung yaiku tani, nganyam payon saka alang-alang lan nganyam pring. Soekirman cilik kadang-kadang diajak ning sawah dening bapakne, adus ing kolam pinggir sawah, lan dibonceng nganggo kreta angin menawa menyang mulih saka sawah. pendhak sore bapakne kerep nagajak soekirman karo kanca-kancane lungguhan neng pinggir rel sepur. Nalika bapakne seda, soekirman isih umur 3 tahun. Sabanjure dirawat dening pakdhe min lan budhe sanikem amargi pakdhe lan budhene ora kagungan momongan, saengga soekirman tutug anggone ngrasakake katresnane. Sakliyane soekirman uga ana ponakan liyane kang dirawat pakdhe. Pakdhe kang kabeneran njabat ketua RT ing desa pagar jati ngajari wong-wong desa maca lan nulis. Amargi ngajarine ning omah, soekirman njur melu-meu sinau arepa during sekolah. Mulane nalika soekirman mlebu SR wis nter maca lan nulis. Wiwit cilik soekirman wis dididik pakdhe supaya bisa nandangi pakaryan apa wae. Desa pagar jati dununge ing pinggir dalan kang dadi jalur utama sumatera. Kutha kecamatan lubuk pakam adohe kurang luwih 4 km saka desane lan nalika sekolah SMP soekirman menyang mulih ming mlaku nanging kadang-kadang numpak sepeda ontel. Ing mangsa ketiga soekirman kerep ngolah lemah kanggo coba-coba nandur kayata tomat, jagung, sorgum, Lombok, lan sayuran. Pengalaman sing ora bisa dilalekke yaiku nalika kekancan karo bocah-bocah saka suku batak, saengga soekirman bisa basa batak. Soekirman seneng ngaji, sholat, taraweh, lan nandangi pakaryan kanggo kebutuhan social kemasarakatan ing desane. Nalika isih sekolah ing SR soekirman tau dodolan roti, bakul woh-wohan, kartu pos, kartu lebaran lan liya-liyane. Nalika isih cilik soekirman kere pikantuk dongeng saking pakde ngadimin. Soekirman takon marang pakdhe ngadimin ngengingi sejarahe wong jawa tekan ing tlatah serdang begadai. Kurang luwih taun 1900 mbah sajiman lan mbah halimah mangkat saka tanjung cina semarang, nanging nuju singapura dhisik kanggo dagang panganan nganti 2 taun, sateruse simbah buyunuju tanah deli nyusul paklik ingkang wis ngumbara dhisik. Simbah buyut oleh pakaryan ngurusi jaan lan kereta dhuweke kraton ing kasultanan deli, medan. Taun 1904 simbah buyut pindah neng perbaungan lan ing taun iku mbah jusuf simbahe soekirman lahir ing desa tualang. Saka asile ngurusi jaran, simbah buyut bisa tuku lemah pekarangan banjur pindah saka kraton lan manggon ing desa tualang. Tahun 1911 simbahe soekirman sekolah ing SR perbaungan. Saka hasile makarya simbah buyut bisa nduweni sawah pirang-pirang bau ing desa tualang. Pekarangan kang dituku terus dibangun omah lan diwariske neng buyut-buyute. Ing taun 1902 sawise tamat SR simbah ora neruske sekolah nanging ngumbara neng medan makarya ing penerbit laying kabar walanda, Deli varekam ing tlatah kesawan. Mbah jusuf uga dadi petani lan nyambi dadi tukang potong rambut ing tualang. Amarga wiwit cilik soekirman wis pisah karo bapakne mula kurang akrab lan kang dingerteni bapak ibune iku wong tani, dagan woh-wohan lan dadi hansip. Ingkang akeh kenangane malah pakdhe min sing ngrawat soekirman, saliyane petani, emain kethoprak, dadi lascar rakyat, lan paranormal. Pakdhe min due kesenengan njala iwak isih diteruske soekirman. Budhe sanikem nggantikake pakdhe ngadimin ingkang sayah ncritani soekirman. Soekirman ngrungakna crita sejrah para leluhur ing tanah jawa nganti tenanan. Soekirman mbangun bale wisma nalika umur 27 taun, yaiku ing tanggal 14 maret 1982, wektu kui soekirman wis makarya ing USU kanthi jabatan asisten dosen pangkate gol II/b ing fakultas pertanian USU. Soekirman uga nyambi mulang ing STM pertanian lubuk pakam. Soekirman nikah karo marliah, bidan ing puskesmas pagar jati. Bapakne marliah jenenge rahmat lan ibune hildaria saka suku batak margane panggabean. Simbahe marliah jenenge H. hasan asale saka purworejo, jawa tengah, kecamatan bagelen, dusun segiloh. Soekirman kagungan putra 5. Lan nate diruwat nganggo tata cara adat jawa tanggal 14 maret 2007 bareng karo mengeti ulang taun perkawinan perak. Putra kang pambajeng anama searca agung nugroho, sateruse panji septocahyo, dimas triadji, dipa wicaksono lan prasetyo feldafing. Putra pambajeng sinau ing fakultas ekonomi. Putra keloro sinau arsitektur lan putra ketelu ing komunikasi, sakabehane ing USU medan. Saliyane kuliah putra pambajeng uga dadi guru privat kanggo siswa SMP lan duwe usaha liyane. Soekirman lan ibu ora kendhat anggone menehi sesorah supaya putra-putrane njaga sopan santun marang kang wong kang luwih tuwa. Piwulang agama uga diwarahke, saliyane iku ing keluarga uga mentingke pirembugan. Budaya jawa ingkang diwulangake yaiku unggah-ungguh, ngajeni wing tuwa, aja sewiyah-wiyah marang wong cilik, lan aja dumeh. Kanggone bocah kaya soekirman crita sejarah iku penting banget kanggo kaca benggala, patuladhan kang becik. Saliyane namatke pasinaone ing fakultas pertanian USU, soekirman uga melu sinau non-gelar kang ilmune bisa kanggo njawab tantangan ing masarakat sadina-dinane. Kursus-kursus kang nate dilakoni yaiku AMDAL, perencanaan partisipatif, perencanaan pembangunan, pertanian organic, leadership pedesaan lan community development. Wiwit kelas 5 SD, soekirman kurang seneng karo matematika. Sakwise SMP luwih seneng ilmu sejarah lan basa Indonesia utawa ips. Amarga lulus sipenmaru ing taun 1975 akhire melbu Fakultas Eksakta ing USU. Soekirman ngedegake Yayasan Bina Kertrampilan Pedesaan, salah sawijining LSM kang mbukak sesrawungan kanggo masarakat marginal ing taun 1986. Wiwit dadi mahasiswa, Soekirman wis sregep ndampingi warga masarakat. Penghargaan kang nate ditrima yaiku Kalpataru 1986, Pemuda Pelopor Nasional 1990, Dosen Berprestasi 1990, Ashoka Fellow 1988. Soekirman duwe tekad kudu bisa sekolah nganti dhuwur utawa nganti tekan perguruan tinggi supaa bisa ngrubah nasibe. Sing marahi susah anggone sinau amarga beya kanggo nyukupi keperluane sinau rada cupet. Soekirman kuliah nyambi makarya wiwit sing kasar nganti pakaryan sing rada alus. Dadi guru arepa bayare mung Rp. 12.000/bulan ing taun 1980. Melu organisasi uga dilakoni Soekirman kanggo nambah pengalaman lan idealism kepemimpinan.  Nunut ing asrama mahasiswa lan njaga kanca kang lagi mondok neng rumah sakit kalebu carane Soekirman kanggo ngirit blanja, dadi loper Koran kampus, majalah lan buku sing dilarang uga dadi pakaryan kang tau dilakoni kanggo ngatasi masalah ekonomi, apameneh nalika dadi mahasiswa USU wiwit 1975 nganti 1980, dhek semana tanduran pari ing Sumatra dipangan wereng coklat. Soekirman ora tau mbayar kost, nanging nunut nggone kancane kanthi cara pindah nggon siji lan sijine. Taun 1980 sawise entuk gelar BSc ing babagan pertanian, Soekirman dadi Pegawe Negeri Sipil posisine asisten dosen. Taun 1983 namatke S1 lan golongane mundhak mundhak dadi III/a, terus diangkat dadi bosen  Mekanisme Pertanian, Soekirman uga nyambi ing konsultan pembangunan pabrik gula ing Sumatera Utara jabatane site engineer. Ing njaban kampus bareng karo anak-anak pecinta alam ngadegake pakumpulan kanggo ngembangake swadaya warga masarakat desa Bintarni ing taun 1980 lan taun 1986 diganti Yayasan Bitra Indonesia. Soekirman kepilih dadi presiden umum WALHI Nasonal 1983-1989, lan pengurus Sekterariat Bina Desa Jakarta 1990-1996. Taun 2004 melu nyalon dadi anggota DPD Sumatra Utara. Taun 2005 nyalon dadi Wakil Bupati Serdang Begadai Sumut lan kepilih ndampingi Bapak Erry Nuradi sing dadi Bupati. Soekirman tetep aktif ang maneka warna kegiatan masyarakat kayata Pujakesuma. Anak-anake uga aktif ing himpunan mahasiswa jurusan lan ing pakumpulan hobi olahraga futsal. Bu Marliah isih tetep  ngemban tugas ing Puskesmas uga ngurusi organisasi taman kanak-kanak/GOPTKI lan PKK sarta organisasi liyane ing tingkat kabupaten. Garwane kang isih keturunan Batak ndadekake Soekirman lan kluarga melu ing acara-acara adat Batak. Kang luwih becik maneh piwulang-piwulang lan budaya jawa kang apik bisa dijupuk lan digabungake karo nilai Sumatera kang dinamis lan ditrapke ing urip bebrayan. Sambang sambung srawung lan tulung tinulung dilakoni Soekirman kanthi setiti. Pujakesuma yaiku organisasi warga kang anggotane para kadang warga Jawa kang ngumbara ing Sumatra an anak putune, salah siji tetunggule kang paling aktif yaiku Soekirman. Soekirman kerep tetuwi ing Kraton Surakarta, suwe-suwe Soekirman bener-bener kesengsem marang budaya gagrak Surakarta kang nglimputi babagan sejarah estetis lan filosofis. Ing usahane mujudke Propinsi Daerah Istimewa Surakarta. Soekirman uga melu nyusun konsepe kang kaimpun ing buku kanthi judul Daerah Istimewa Surakarta. Taun 2009 Soekirman ngusulake Sinuwun Paku Buwono X dadi pahlawan Nasional. Soekirman tau mubeng-mubeng ing kutha Surakarta numpak becak ing taun 2010. Soekirman njabat dadi salah sawijining ketua Pujakesuma kang bener-bener njawani. Organisasi iki cukup akeh anggotane. Ana kang wis duwe jabatan kang penting ing masyarakat.  Tanggal 26 mei 2011, dina senen Soekirman lan ibu tetuwi ing Yogyakarta, sebanjure tetirah marang asal-usul leluhure ing desa Segiloh Bagelen Purworejo. Soekirman lan garwane pancen keturunan asli Jawa. Sorene manggon ing Hotel Yogyakarta dianakake pusul leluhure ing desa Segiloh Bagelen Purworejo. Soekirman lan garwane pancen keturunan asli Jawa. Sorene manggon ing Hotel Yogyakarta dianakake pertemuan karo tokoh Iran lan Malaysia kanggo bahas masalah Timur Tengah. Ing kawasan Teluk lagi ana owah-owahan masalah politik. HMI kang dipimpin M. Chozin nganakake seminar internasional nganggo topik kang padha ing Gedung UC UGM tanggal 17 Mei 2011. Narasumber ing seminar internasional iki yaiku Prof. Dr. Amien Rais, mantan Ketuan MPR lan Dewan Penasihat PAN. Priyo Budi Santoso, Ketua Golkar lan Wakil Ketua DPR. Lan kang paling monjo dhewe yaiku Dr. Anwar Ibrahim mantan Perdana Menteri kang saiki dadi barisan oposisi kang paling gedhe ing Malaysia. Griya kagungane Joyokusumo katelah Ndalem Joyokusuman. Griya kagungane Purbonegoro katelah Ndalem Purbonegaran. Griya kagungane Soekirman bisa uga dijenengi Ndalem Kirmanan.Sadurunge manggon ing omah iki, kluwarga Soekirman kudu gelem lara lapa tapa branta. Innamal usri’ usra. Ing suealike kesusahan mesthi ana kesenengan. Iku bibit kawit cikal bakal Ndalem Soekirmanan kang alamate ing Jl. Air Bersih Ujung kompleks Pertamina No. 22 Kelurahan Binjai, Kecamatan Denai, Medan. Kanggo nduweni hak milik mbutuhake wektu kang dawa, taun 1983 isih kontrak. Saka tabungan kang ora sepira akehe, Soekirman lan Bu Kirman urip gemi nastiti. Syukur alhamdulilah ing taun 2000 omah kontrakan iki dadi hak milik kluwarga Soekirman. Saben kala mangsa soekirman nekani pahargyan, dina minggu tanggal 5 juni 2011 soekirman ngadani pagelaran wayang purwa kanthi lakon Wahyu Cakraningrat. Pengiringe saka paguyuban Seni Suko Budoyo. Para pengrawit iki umume ketrunan jawa kang ngumbara lan wis manggon ing deli wiwit jaman Walanda. Para niyagane nganggo busana batik lan blangkonan. Paguyuban Seni Suko Budoyo duwe saprangkat gamelan lan wayang. Tembang-tembange isih sederhana, kayata Lancaran Suwe Ora Jamul an Srempeg Nem. Para niyaga nabuh gamelan kanti lancar, cetha lan trampil kayane wis akrab karo gamelane. Saliyane trampil nabuh gamelan, uga akeh kang duwe pakaryan dadi pranata adicara. Rampung acara kanyata para anggota Suko Budoyo isih kepengin diskusi kanthi maneka warna topic, kayata seluk beluk sejarahe Budaya jawa. Mapan ing Kecamatan gajahan, kanthi paduan saka pak Henry kang nate dadi camat, diskusine nganti jam 23.00 bengi, kang dadi pesertane yoiku pak Sukarman, Suwato randu alas, Syamsudin, Kaswadi, Kartimin, mbah Gareng, pak Raden, pak Sujiran lan pak Misran. Para peserta diskusi iki racake wis sepuh. Kanyata para pabdhemen budaya jawa tetep saka kalangan lansia. Gunung Agung Bali njeblug tahun 1962. Desa-desa kang kapendem lahar ora bisa dienggoni maneh, sebagian wargane ana kang ngumbara tekan Serdang Begadai kanggo miwiti urip anyar. Warga masarakat asli uga gelem nampa kanthi tangan kang terbuka. Para warga bali kang ngungsi bener-bener bisa guyub rukun karo warga asli. Ora ana diskriminasi kang njurus ing SARA (suku,agama,ras, lan aliran). Masarakate bener-bener majemuk lan multikulturalisme. Sawise 15 taun luwih manggon ing kono, para sedherek saka Bali kepengin mbangun pura kanggo ngibadah. Mula ing taun 1979 kelakon dibangun sarana kanggo pangibadahan agama Hindu, jenenge Pura Penataran. Masarakat lan pemerintah Sergai bombing nduweni Pura Penataran. Pura iki digunaake para warga Bali rantau kanggo ngibadah. Cekake Pura Penataran mujudake lambing Hindu siji-sijine. Kanthi anane Pura Penataran bisa dadi promosi kanggo pariwisata. Kerukunan wong jawa rantau kanyata cukup kanggo ngumpulke balung pisah. Saka carita-carita kang ana, para warga ngupaya kanggo nlesik sisik melik sejarah para leluhure. Para raja lan pujangga Jawa tetep dianggep wong linuwih, waskitha ngerti sadurunge winarah. Para raja dianggep wong kang sekti mandraguna, ora tedhas tapak palune pandhe, tanape sisane grenda. Pujangga jawa kasil marisake ajaran luhur kang bisa ditrapke kanggo urip ing sadina-dinane. Yasadipura, Ranggawarsita, Paku Buwono IV lan Mangkunegara IV. Pitutur luhur iku dadi cekelan kanggo tingkah laku sadina-dinane. Caritane para Wali kang kasil ngislamke tanah jawa, dipracaya minangka tokoh legendaries kang duwe ilmu dhuwur. Panyebarane Islam ing tanah jawa dilakoni kanthi cara kang santun lan damai. Amarga rasa bombonge marang budaya luhur warisane leleuhur, mula warga rantau Jawa ing Sergai pendhak sasi nganakake acara temu kangen. Contohe nalika tanggal 7 juni 2011 kang manggon ing Kelurahan Tualang Kecamatan Perbaungan dianakake temu kangen karo para peserta saka daerah-daerah liyane. Saka kecamatan liyane malah duwe inisiatif ngirimke wakile. Arepa Sergai cerak karo laut, wong jawa tetep dadi tani, ora njur dadi nelayan. Mungkin wis takdire menawa warga masyarakat Jawa Sergai iku uripe kanthi ngolah lemah. Temu kangen iki ajeg ditekani karo Soekirman. Cara Belajar Siswa Aktif (CBSA) kang kawentar ing taun 1987 ditrapke karo temu kangen masarakat Jawa, metode iki gawe seneng wong akeh lan rumangsa diregani. Pantes wae menawa akeh wong kang padha teka. Ing antarane para warga paguyuban ana kang trampil maca donga sacara Islam lan Jawa Riwayate wongtuwa lan simbahe wis luwih saka 100 taun kepungkur ndadekake kangelan kanggo nglacak asal usul leluhure kanthi temenan, nangingdurung kasil. Nalika nlusurijejake paraleluhur, soekirman ketemu karo hasyim affandi kangnate njabat bupati magelang lan saiki dipercaya dadi bupati temanggung. Pasedulurane saya raketamarga soekirman nate studi lapangan ingkabupaten temanggung. Wektu iku dianakake orientasi lan pendidikan kanggo kepala daerah lan wakile, kang wakile saka saindenging indonesia. Tujuane supaya carapandange kanggo mimpin paprintahan ingdaerah bisa padha. Ing temanggung soekirman akeh sinau marang pak Hasyim Affandi. Ing tata kelola pemerintahan pak Hasyim luwih senior. Parakan yaiku kutha kecamatan kangrame, makmur lan edi peni. Oraadoh seka ibukota kecamatan kethok gunung sumbing, sindoro, dieng, merbabu, merapi, ungaran. Nalika lelana ingkabupaten temanggung, soekirman diparingi critadening parasepuh bab urip jaman kangwus kawuri. Dadi bupati ing Sergai tumrape Soekirman iku minangka pengabdian. Soekirman pengin mujudake bebrayan kang adil makmur panjang-punjung pasir wukir, gemah ripah loh jinawi,tata tentrem kartaraharja

X.               Unsur Intrinsik Novel

Tema                     : Perjalanan hidup Soekirman
Alur                       : maju mundur (campuran)
Amanat                 : marilah kita membudayakan budaya jawa kepada anak cucu kita walau kita hidup merantau
Tokoh Utama        : Soekirman
Latar                      : kabupaten Serdang Begadai, taman THR, dan rumah pakdhe Min

Sudut Pandang     : orang pertama

XI.           Kelebihan Novel

Novel ini mengajarkan kepada kita cara membudayakan budaya jawa walau kita hidup di luar pulau jawa dan pembelajaran jaman kuna dan pelakunya jaman sekarang

“patuladhan jaman kuna lan lelakon jaman saiki”

XII.        Kekurangan Novel

Novel ini masih banyak dijumpai kekurangan dalam penulisan EYD serta bahasanya

XIII.    Manfaat Isi Novel

Novel bermanfaat bagi anak cucu kita buat pedoman hidup

XIV.    Saran Terhadap Novel

Novel direvisi dan EYDnya diperbaharui serta menambah pituturluhur yangada di dalam novel

XV.        Lampiran Soft file