ASMARANDANA
01
Padha
netepana ugi, kabeh parentahing syara, terusna lair batine, salat limang wektu
uga, tan kena tininggala, sapa tinggal dadi kupur, yen misih remen neng praja.
Tetapkan
juga seluruh perintah agama secara lahir batin. Sholat lima waktu tidak boleh
kau tinggalkan. Barang siapa yang meninggalkan sholat akan menjadi kufur.
Itupun jika kau masih mencintai kehidupan
02
Wiwitane
badan iki, iya saking ing sarengat, anane Manusa kiya, rukune Islam lelima, tan
kerja tininggala, pan iku parabot agung, mungguh uripe neng donya.
Badan ini
pun bermula dari syariat, begitupun adanya manusia. Kelima rukun Islam tidak
boleh kau tinggalkan, bukankah itu semua perangkat yang mulia bagi kehidupan
manusia di dunia
03
Kudu uga den
lakoni, rukun lelima punika, apantosa kuwasane, ning aja tan linakwan, sapa tan
ngalakanana, datan wurung nemu bebendu, mula padha estokena.
Kelima rukun
Islam itu harus kau laksanakan semampumu, namun jangan sampai tidak kau
laksanakan. Barang siapa yang tidak melaksanakan akan mendapatkan hukuman,
karenanya laksanakan
04
Parentahira
Hyang Widdhi, kang dhawuh marang Nabiu’ullah, ing Dalil Khadis enggone, aja
padha sembrana, rasakna den karasa, Dalil Khadis rasanipun, dimene padhang
tyasira.
Segala
perintah Yang Mahakuasa, sebagaimana yang disabdakan Nabiullah, dalam dalil dan
hadits, sangan sembarangan, rasakan sampai kau merasakan. Camkan betrul-betul
makna dalil dan hadits agar menerangi hatimu
05
Nora gampang
wong ngaurip, yen tan weruh uripira, uripe padha lan kebo, angur kebo
dagingira, khalal lamun pinangan, yen manungsa dagingipun, pinangan pastine
kharam.
Tidak mudah
dalam menjalani kehidupan jika kau tidak mengetahui hidupmu. Orang demikian
seperti kerbau, bahkan kerbau masih lebih baik karena dagingnya halal dimakan,
tetapi daging manusia itu pasti haram untuk dimakan
06
Poma-poma
wekas mami, anak putu aja lena, aja katungkul uripe, lan aja duwe kareman,
banget paes neng dunya, siang dalu dipun emut, wong urip manggih antaka.
Perhatikan
sungguh-sungguh nasihatku, anak cucu jangan terlena, jangan terlalu ingin
memiliki perhiasan dunia. Siang malam ingatlah, bahwa orang yang hidup akan
menemui kematian
07
Lawan aja
angkuh bengis, lengus lanas calak lancang, langar ladak sumalonong, aja ngidak
aja ngepak, lan aja siya-siya, aja jahil dhemen padu, lan aja para wadulan.
Dan juga
jangan kau bengis, angkuh, mudah tersinggung, pemarah, bermulut lancing, tidak
tahu tata karma galak, dan merendahkan orang lain, gemar bertengkar, dan suka
mengadu
08
Kang kanggo
ing masa iku, priyayi nom kang den gulang, kaya kang wus muni kowe, kudu lumaku
kajinan, pan nora nganggo murwat, lunga mlaku kudhung sarung, lumaku den
dhodhokana.
Untuk masa
sekarang, para priyayi muda biasa melakukan perbuatan seperti itu, berjalan pun
tidak dihormati karena tidak menggunakan pertimbangan, berjalan pun dengan
berkerudung sarung agar tidak dikenali
09
Ngandelaken
satriyane, lamun ngatrah dinodokan, anganggoa jejeran, yen niyat lumaku namur,
aja ndodokaken manusa
Perbuatan
semacam itu tidak baik. Dapat dikatakan sebagai kesatria yang tidak tahu adat
dan hanya mengandalkan kesatriaannya. Kalaupun ingin menyamar, jangan menyamar
sebagai orang lain
10
Iku poma
dipuneling, kaki marang ptituturingwang, kang wus muni buri kuwe, yen ana
ingkang nganggoa, cawangan wong mblasar, saking nora ngrungu tutur, lebur tan
dadi dandanan
Sesunguh-sungguhnya,
ankku, ingatlah pesanku ini. Jika ada yang melakukannya, maka ia menjadi orang
yang tidak tahu aturan karena tidak mendengarkan nasihat sehingga hancur tidak
membawa manfaat
11
Barang gawe
dipuneling, nganggoa tepa sarira, aparentah sabenere, aja ambak kumawawa, amrih
denwedenana. Dene ta kang wus linuhung , nggone mengku marang bala
Segala
perbuatan hendaknya diukur dengan diri sendiri. Berikan perintah berdasarkan
kemampuannya, jangan mentangmentang berkuasa agar ditakuti. Bagi orang yang
sempurna dalam memerintahkan bawahan
12
Prih wedi
sarta asih, ggone mengku marang bala, den weruhana gawene, den bias
aminta-minta, karyane wadyanira, ing salungguh-lungguhipun, ana karyane
priyangga
Berupaya
agar segan dan hormat, dalam memerintah bawahan, tunjukan apa yang harus
dikerjakan, jelaskan pekerjaan menurut tugas dan tanggung jawabnya
masing-masing
13
Sarta
weruhana ing becik, gantungana ing patrapan, darapon pethel karyane, dimene aja
sembrana, denya nglakoni karya, ywa dumeh asih sireku, yen leleda patrapana
Serta
tunjukan pada hal-hal yang baik, berikan sanksi agar rajin dan tidak
sembarangan dalam melakukan pekerjaan. Sekalipun engkau sayangi, jika ia
teledor, jatuhkan hukuman
14
Iku uga
dipun eling, kalamun mulyaning praja, mufa’ati mring wong akeh, ing rina wengi
tan pegat, nenedha mring Pangeran, luluse kraton Sang Prabu, miwah arjaning
negara.
Itu juga
harus kau ingat, jika Negara sejahtera akan memberikan manfaat terhadap orang
banyak. Siang dan malam jangan sampai putus memohon kepada Gusti Allah agar
merestui raja dan ketentraman negara
15
Iku
wewalesing batin, mungguh wong suwiteng Nata, ing lair setya tuhu, kalawan
nyandhang ing karsa, badan datan nglenggana, ing siyang dalu pan katur, atur
pati uripira.
Demikian itu
balas budi secara batin bagi orang yang mengabdi kepada raja, secara lahir
setia dan menanti perintah raja, dirinya dan hidup matinya ia pasrahkan, siang
maupun malam
16
Gumantung
karsaning Gusti, iku traping wadya setiya, nora kaya jaman mangke, yen wus
antuk palungguhan, trape kaya wong dagang, ngetung tuna bathinipun, ing tyas
datan pangrasa.
Bergantung
pada kehendak raja itulah sikap bawahan yang setia, tidak seperti jaman
sekarang, jika sudah mendapatkan kedudukan, tingkahnya sperti pedagang, yang
diperhitungkan hanyalah untung dan rugi, di hatinya tidak merasa
17
Awite dadi
priyayi, sapa kang gawe ing sira, tan weling ing wiwitane, amung weruh ing
witira, dadine saking ruba, mulane ing batinipun, pangetunge lir wong dagang.
Bagaimana
awalnya sehingga menjadi pembesar, siapa yang menjadikanmu demikian,sekalipun
tak mengingat pada asal usulnya, pasti dalam hatinya ia tahu mulainya. Ia
mejadi pejabat karena suap, maka perhitungannya seperti berdagang
18
Mung mikir
gelise mulih, rerubanira duk dadya, ing rina wengi ciptane, kepriye lamun
bisaa, males sihing bandara, lungguhe lawan tinuku, tan wurung angrusak desa.
Yang
dipikirkan hanya sesegera mungkin kembali modal. Jika demikian, bagaimana ia
dapat membalas kebaikan majikannya karena kedudukannya diperoleh dari hasil
membeli sehingga ia berani merusak desa
19
Pamrihe
gelise bathi, nadyan besuk pinocota, picisku sok wusa mulih, kepriye lamun
tataa, polahe salang tunjang, padha kaya wong bebruwun, tan ngetung duga
prayoga.
Dengan
harapan segera mendapatkan untun, g sekalipun besok dipecat uangku sudah
kembali. Bagaimana mungkin dapat tertib karena perbuatannya tidak pantas,
seperti orang jahat yang tidak memperhitungakn kebaikan dan nalar
20
Poma padha
dipun eling, nganggo syukur lawan lila, nrimaa ing pepancene, lan aja amrih
sarama, mring sedya nandhang karya, lan padha amriha iku, harjane kang
desa-desa.
Oleh karena
itu ngatlah. Bersyukurlah jangan kau lupakan. Terimalah keharusan dan jangan
mengharapkan suap dari bawahan yang melaksanakan tugas, sebaliknya berusahalah
untuk menyejahterakan desa-desa
21
Wong desa
pan aja ngesthi, anggone anambut karya, sesawah miwah tegale, nggaru maluku
tetapa, aja den owah dimene, tulus nenandur jagung, pari kapas lawan jarak.
Orang-orang
desa jangan sampai kesulitan dalam mengarap lading, bekerja, bersawah, bertani,
dan membajak, jangan kau ganggu agar mereka dapat terus menanamjagung,
padi, kapas, dan jarak
22
Yen desa
akeh wongneki, ingkang bathi pasthisira, wetune pajeg undhake, dipun reh
pamrihira, aja kongsi rekasa, kang wani kalah rumuhun, beya kurang paringana.
Jika desa
banyak penduduknya, yang neruntung tentu engkau, karena mendapatkan pajak yang
lebih. Oleh karena itu hati-hatilah dalam mengatur jangan sampai menyusahkan,
biarlah mengalah dulu, jika kurang biaya, berilah
23
Kapriye
gemahing bumi, sakehe kang desa-desa, salih bekel pendhak epon, pametuhe jung
sacacah, bektine karobelah, temahan desane suwung, priyayi jaga pocotan
Namun
bagaimana bumi dapat tentram jika pemimpinnya berganti setiap hari Pon. Tanah
satu jung diambil upeti seratus lima puluh sehingga desa kosong karena
berganti-ganti pemimpin
24
Poma aja
anglakoni, kaya pikir kang mangkono, satemah lingsem dadine, den sami
angestakena, mring pitutur kang arja, nora cacad alanipun, wong nglakoni
kebecikan.
Sesungguh-sungguhnya
jangan ada yang melakukan perbuatan itu sebab pada akhirnya akan mempermalukan
dirimu. Patuhilah nasihat yang member kesejahteraan karena tidak ada jeleknya
menjalankan kebaikan
25
Nonoman ing
mengko iki, yen dituturi raharja, arang ingkang ngrungokake, sinamur bari
sembrana, ewuh yen nuruta, malah mudhar pitutur, pangrasane pan wus wignya.
Para pemuda
zaman sekarang ini jika dinasihati baik-baik jarang ada yang mendengarkan
seraya bercanda dan tidak ada yang meniru bahkan ganti menasihati karena merasa
sudah tahu
26
Aja na
mangkono ugi, yen ana wong kang carita, rungokena saunine, ingkang becik sireng
gawa,bawungen ingkang ala, anggiten sajroning kalbu, ywa nganggo budi nonoman.
Jangan ada
yang bersikap seperti itu. Jika ada yang sedang bercerita dengarkan sesuai
dengan apa yang dikatakan, yang baik kau ambil, yang tidak baik kau buang.
Semua itu camkan dalam hatimu, jangan biasakan bertindak sebagai pemuda
(nonoman merupakan isyarat pola tembang berikut, yaitu sinom).
Tidak ada komentar:
Posting Komentar